Psikolojinin temel kavramları; duyum ve algılama.
Algı, duyudan farklıdır. Algılama anında beyin, bireyin içinde bulunduğu durumdan beklentilerini, geçmiş yaşantılarını, diğer duyu organlarından gelen başka duyuları, toplumsal ve kültürel etkenleri hesaba katar. Gelen duyuları seçme, bazılarını ihmal etme, bazılarını kuvvetlendirme, arada olan boşlukları doldurma ve beklentilere göre anlam verme bu aşamada yapılır.
Duyu organlarının beyine ilettikleri duyular basittir, algılama ise geçmiş öğrenme ve deneyimlerimizin de işin içine girdiği son derece karmaşık bir süreçtir.
Olay ve şekilleri kişi nasıl anlamak istiyorsa öyle algılıyor. Gerçek bir hayat hikayesi ile örnek vermek istiyorum:
Bir tren vagonu tıklım tıklım doludur. Bir istasyonda bir baba iki küçük çocuğu ile birlikte aynı vagona binerler. Çocuklar çok yaramazlık yaparlar. Herkes rahatsız olur. Hatta bazıları çocukları dövmek isterler. Babalarına kızgın kızgın bakarlar. Çocuklarına sahip çık gibisinden. Hatta o vagonda ünlü bir yazar da vardır. Hem de kişisel gelişim alanında eserler yazan biri. O bile çıldıracak konuma gelir.
Yerinden kalkar:
– Beyefendi, der… Adam hiç duymaz, bir noktaya bakarak oturur.
Yazar tekrar:
– Beyefendi, lütfen; çocuklarınıza sahip çıkınız. Bakınız herkes rahatsız oluyor. Adam şöyle bir irkilir…
– Ah… Çok afedersiniz. Özür dilerim… Az önce Annelerini kaybettiler de!.. Ne yapacağımı bilemiyorum. Üzgünüm… Afedersiniz, der.
Yazar donup kalmıştır. Bir anda tüm algılamalar değişmiş. Kızgınlık yerini tam bir Merhamete ve Üzüntüye terketmiştir. Adama olanca şefkatiyle yaklaşır. İlgilenir. Tüm yolcular çocuklara merhametli davranış sergilemiş, onlarla ilgilenmeye başlamışlardır.
Algılama anında beyin kişinin kendi içinde bulunduğu duruma göre sinyal gönderir. Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi. Anında da değişebilmektedir.
ALGI YANILMALARI VE HALÜSİNASYON
Algı yanılmaları fiziksel nesne ve olayları kapsamaz, sosyal durumları, insan davranışlarını da içerir. Örneğin, bir kimse kendisine söylenen bir sözü, söyleyenin niyetinden farklı şekilde yorumladığı zaman bir algı yanılması vardır. Sosyal durumlarla ilgili algı yanılmaları ya düzenli ve tutarlı ya da gelişigüzel ve seyrek bir biçimde olur.
Bir insan düzenli ve tutarlı algı yanılmalar gösteriyorsa, bu tür algılamaya halüsinasyon adı verilir. Halüsinasyonlar bireyin akıl sağlığında bir dengesizliğe işaret eder; aşırı halüsinasyon hallerinde, bireyler tehlikeli davranışlarda bulunabilirler. Örneğin, bir kimsenin kendisini casusların takip ettiğini düşünmesi ve arkasından yürüyen her kimsenin kendisini casusların takip ettiğini düşünmesi ve arkasından yürüyen her kimsenin bir ajan olduğunu varsayması düzenli ve tutarlı bir halüsinasyondur. Bu kimsenin, bir gün tesadüfen arkasında yürüyen birini tabanca ile vurup öldürmesi mümkündür.
Yanılsamada var olan bir nesne farklı algılanır. Halüsinasyonda kişi olmayan bir şeyi algılar. Genellikle yanılsama belirli bir fiziksel nesne ya da olayı, halüsinasyon bir sosyal olayı ya da etkileşimi içerir. Yanılsama, o nesneye bakan her kimse tarafından hemen hemen aynı biçimde algılanır, fakat halüsinasyon, ancak bir kimseye özgü algı yanılmasını temsil eder. Bu yönleri göz önünde tutulduğu zaman, halüsinasyon ve yanılsamanın farklı farklı olaylar olduğu açıkça görülür.
PSİKOLOJİ : İnsan davranışının altında yatan temel nedenleri bulmaya çalışan bilimsel çabaya verilen addır.
Birinin önünde duran bir bardak suya uzanıp alması gibi, bize son derece basit görünen davranışlardan, gazete ve TV haberlerindeki acı sonuçlar veren karmaşık davranışlara kadar uzanan geniş kapsamlı bir alanı vardır.
Psikoloji insan davranışlarının bilimi olduğundan, bireyin değişik türden davranışlarını sürekli olarak inceler ve ilgilenen bireye, kendi davranışlarını daha iyi anlayabilme olanağı verir. Böylece birey, kendi davranışlarının nedenleri konusunda daha bilinçli bir insan olur. Bu şekilde bilinçlenmiş bir eş, ana-baba, öğretmen, yönetici veya işveren daha sağlıklı davranma olanağına sahiptir.
Bir cevap yazın